Tijdens de Olympische Spelen, zoals in 2021 in Tokio, zien we veel prachtige beelden van sporten die we niet dagelijks op tv zien. Hoe vaak haalt baanwielrennen of waterpolo nou helemaal het achtuurjournaal? De foto’s van de OS tonen elegante en soms verbluffend onmogelijke houdingen, gespannen spieren en emotie op de gezichten. Sport leent zich nu eenmaal goed voor esthetiek. Geen wonder dat de kunst vergeven is van beelden, schilderijen en foto’s van gespierde naakten en allerlei krachtmetingen. Geniet in deze blog van de esthetiek van de atletiek, met een speciale vermelding voor de worstelsport, wellicht de oudste en geheel subjectief de mooiste van alle sporten.

Het zou een goede quizvraag zijn: welke sport beoefent deze atleet? Een hint: dit bestaat nog steeds, maar dan zonder attributen. Net als de naam van de atleet, Dorotheos, staat het doel van zijn oefening op de vaas: ‘hij gaat springen’. De discipline is dus verspringen. Dorotheos heeft twee telefoonhoornachtige gewichten in de hand die hij vooruit zwaait om zich erachteraan te slingeren. Dat deed hij vijf keer en landde met de voeten naast elkaar in het zand. De optelsom van de sprongen telde als uitslag.

Er zijn tal van afbeeldingen van deze discipline bekend. Er zijn zelfs originele gewichten gevonden, zoals de exemplaren die Dorotheos in zijn handen heeft. De kans dat de vaas (Metropolitan Museum in New York) en de gewichten (Archeologisch Museum van Athene) echt bij elkaar horen is nihil, maar de set geeft u een beeld van hoe er ooit gesprongen werd.

Net als verspringen heeft worstelen een duizenden jaren lange geschiedenis. Nog steeds is het een vechtsport voor twee personen die geen attributen toelaat. Zelfs het gebruik van kleding bij het gevecht is verboden, je mag dus niet aan de singlets trekken. De uitgaanspositie van de vechters die gebogen tegenover elkaar staan, zoals op het reliëf links is er ook nog. De hoeveelheid grepen, zowel staand als op de grond, is schier eindeloos. In de finale tot 68 kg gaat Tamyra Stock Mensah (VS) bijvoorbeeld het been grijpen van Blessing Oborududu (Nigeria). Ze won. Toch is ook worstelen in de loop der tijd veranderd: de atleten (tegenwoordig vrouwen en mannen) zijn bijvoorbeeld gekleed. Dat de worstelende mannen in de oudheid naakt waren, had te maken met een heroïsch ideaal.

Door de snelheid en dynamiek van sport zijn is het haast onmogelijk om door louter observatie de beweging in verf of potlood uit te drukken. Toch zijn er kunstwerken gemaakt waarop dat wel gelukt is. Neem ‘Stag at Sharkey’s’ van George Bellows. Toen hij het in 1909 schilderde was boksen in New York formeel illegaal, met uitzondering van clubs zoals Tom Sharkey’s Athletic Club. Bellows schilderde de rauwheid van de wedstrijd in een passende stijl: grof en dik aangebrachte verf versterkte het beeld van ‘twee mannen die elkaar proberen te doden’, zoals hij het zelf zei.

Het geposeerde van veel kunstwerken met sporters is natuurlijk te verklaren doordat je het vluchtige beeld niet kunt bevriezen om het in alle rust en aandacht te bestuderen. Fotografie bracht hier verandering in, maar niet meteen. Met een sluitertijd van een minuut valt geen beweging te vangen. Halverwege de jaren 1880 had Eadweard Muybridge de beschikking over een modernere camera en legde de menselijke en dierlijke beweging vast, waaronder veel sporten. Hij deed dit door met meerdere camera’s foto’s te nemen met telkens een fractie van een seconde tijdverschil. Zo ontstond een gedetailleerd beeld van een beweging.

Kunstenaars kijken voor inspiratie vaak naar het verleden en dat levert soms origineel beeldrijm op. Renée Sintenis maakte in 1927 dit beeld van een voetballer. Hoewel die sport pas relatief kort daarvoor machtig populair was geworden, verbeeldde de beeldhouwster hem naakt, zoals de Griekse atleten van weleer. In deze pose lijkt de voetballer zijn wortels te hebben in de atletiek van Griekse vazen. En misschien is dat ook zo.

Het lastige van worstelen is dat het gevecht zo vreselijk snel gaat. Al die bevroren beelden geven dus geen complete indruk van de sport. Klik daarom op de foto hierboven en kijk onze video over worstelen in de kunst met een voorbeeld van een worstelpartijtje. Spoiler: niet op het niveau van Stock Mensah en Oborududu.