De Romeinen noemden de Middellandse Zee ook wel ‘mare nostrum’, dat wil zeggen onze zee. Daar was wat voor te zeggen, want het rijk controleerde alle kusten van het bassin. Aan de overzijde van de laars, in het hedendaagse Kroatië, verrezen Romeinse steden, forten, paleizen en villa’s, niet zelden op de plaats van oudere nederzettingen. Op de afbeelding hierboven ziet u een van de best bewaarde Romeinse monumenten van Kroatië: het amfitheater van Pula op het schiereiland Istrië. Het staat er al twintig eeuwen lang. Ziet u dat een van de bogen iets hoger en breder is? Hij markeert de hoofdas van het gebouw en de arena.

Pula was in de Oudheid een stad van serieuze omvang. Behalve een amfitheater had het uiteraard tempels en een forum. De best bewaarde en gerestaureerde tempel was gewijd aan Apollo. Zoals gebruikelijk in de Romeinse tempelbouw staat deze op een verhoging en heeft slechts aan een kant zuilen en een trap. In de Griekse bouwkunst waren tempels aan de vier zijden door zuilen en enkele treden omgeven.

Uit de serie ‘je ziet het pas als je het door hebt’: de Apollotempel staat naast het stadhuis aan het plein. Op de rechterfoto ziet u de achterkant van hetzelfde stadhuis met overduidelijk de achtermuur van een tweelingtempel, die door het latere gebouw is ingekapseld. Er stonden ooit dus twee en mogelijk zelfs drie tempels naast elkaar.

Overal waar de Romeinen zijn geweest, zijn hun gebouwen op verschillende manieren hergebruikt. Het ene kreeg een nieuwe bestemming en het andere diende als steengroeve. Zo zijn er in de negende-eeuwse Byzantijnse Donatuskerk in Zadar onder meer kapitelen gebruikt om het niveau wat op te hogen. Kapitelen horen normaal gesproken óp de schachten van de zuilen te staan, zoals de Korinthische exemplaren op deze zuilen. De vloer op de voorgrond is trouwens het plaveisel van het Romeinse forum van de stad.

In de buurt van Zadar ligt de moderne stad Nin, waar een groep van drie beelden is gevonden uit de eerste eeuw van onze jaartelling. Twee ervan zijn geïdentificeerd. Hiernaast ziet u keizer Tiberius (reg. 14-37), herkenbaar aan het uiterlijk. Net als zijn voorganger Augustus was hij een heerser uit de Julio-Claudische dynastie. Zie je dat nog ergens aan? Ja. Het is niet aan hen voorbehouden, maar het naar voren gekamde haar is typisch voor deze keizers. Tiberius staat hier als opperpriester met een bedekt hoofd. Zo weten we dat hij in zijn rechterhand waarschijnlijk een offerschaaltje had.

Een bijzonder overblijfsel uit de Romeinse tijd vinden we in de kathedraal van Rovinj. Daar vereer men de heilige Euphemia, die in 305 de marteldood stierf. Ze kwam uit Chalcedon, in de buurt van Byzantion (later Constantinopel, nu Istanbul). Ze werd de eerste autochtone heilige Constantinopel. De aan haar gewijde kerk stond in de buurt van de paardenrenbaan. Van die kerk zijn er nog ruïnes. Euphemia zelf spoelde in het jaar 800 volgens de legende in haar sarcofaag (!) aan in Rovinj.

Misschien is van alle Romeinse monumenten van Kroatië het keizerlijk Paleis in Split het beroemdst. En met recht. Het paleis van keizer Diocletianus werd de nucleus van de stad. Klik hieronder voor onze eigen video (waar we best trots op zijn) over Diocletianus’ paleis en de nabijgelegen stad Salona: